عنصر تخیل یکی از عناصر اصلی در شعر و زبان پارسی است که شاعران و نویسندگان ایرانی در نوشته های خود بسیار به کار می گیرند. این عنصر علاوه بر پویایی و زیبایی متنها خصوصا اشعار، نمایانگر نزدیکی ادراک و احساسات شاعر با مخاطب است.
به قدری این تشابهات و تمثیل ها به کلمات و پدیده ها روح و جان میبخشد که علاوه بر آموزنده بودن آنها، خواننده لذت بسیاری از مطالعه آنها میبرد و کشش عجیبی در انسان به این نوع اشعار به وجود می آورد.
حافظ یکی از این شاعران و یا میتوان گفت بهترین شاعری است که به جان بخشیدن به پدیده های طبیعت و استفاده از نام گلها، گیاهان و درختانبه صورت بسیار ماهرانه و زیرکانه می پردازد. این زیباترین صور خیال است که شاعر با طبع هنرمندانه خویش و از راه نیروی خیال بدانها حرکت و جنبش می بخشد. سرانجام هنگامی که از دریچه چشم شاعر به طبیعت می نگریم، همه چیز بسیار زیبا و دارای حیات است.
هدف از این گفتار بیان ارزش واقعی مهارت همشمندانه حافظ در استفاده از ارایه ادبی تشخیص و تشبیه در عناصر طبیعت است.
حافظ در کلامش از زهره و مشتری و خورشید گرفته تا زمین و کوه و طوفان و درختان و انواع گلها و پرندگان خوش اندام و زیبا و حتی شبنم روی برگ گل نیز بهره میگیرد تا به مدد آنها سخنش را غنی، زیبا و تاثیر گذار سازد.
با خواندن غزلیات حافظ گویی که در باغ پر گل و درخت و باصفایی وارد شدیم که از یک سو عطر گلهای شاداب و خوش بو مارا مجذوب میکند از سویی دیگر آواز پرندگان با صدای دلنشین رودی روان که از دل سنگها میگذرد به گوش میرسد. دیگر دید حیوانی به آفریده های خدا برمیداریم و رسالت اصلی تک تک آنها پی می بریم و با دل و جان از آن لذت می بریم.
نکته جالب توجه و حیرت برانگیز به کاربردن این تعابیر زیبا این است که حافظ به چه سادگی از آنها استفاده میکند تا پندهای آموزنده عارفانه ، عاشقانه و یا هر اندیشه دیگری را بازگو کند و بسیاری از صفات آدمی را از جهت شباهت و افعال آدمی آشکار کند.
اکنون به بیان یک نمونه از شعر حافظ که به خلق تصاویر زیبایی با استفاده از تشبیه و تشخیص پرداخته می پردازیم:
خون شد دلم به یاد تو هرگه که در چمن بند قبای غنچه گل میگشود باد
زبنفشه تاب دارم که که ز زلف او زند دم تو سیاه کم بها بین که چه در دماغ دارد
امیدوارم این نوشتار کوتاه مقدمه ای باشد بر آشنایی شما مخاطبان گرامی با غزلیات حافظ. از این رو برای دستیابی آسان به این گنجینه ارزشمند و بهره بردن از مفاهیم و معانی آن به https://tarikhema.org/ganj/hafez مراجعه کنید.
